การทอผ้าพื้นเมืองด้วยสิ่งประดิษฐ์สุดไฮเทค “ตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller)” ผลงานอาจารย์สาว ม.สารคาม ที่จะทำให้การทอผ้าแบบบ้านๆ ไม่ใช่เรื่องของคนเฒ่าคนแก่อีกต่อไป ก้าวใหม่ของนวัตกรรมกู้ศิลปวัฒนธรรมอีสาน
สัปดาห์นี้พาไป ดูนวัตกรรมสุดล้ำที่จะมาช่วยให้การทอผ้าลายยกแบบพื้นบ้านของไทยไม่สูญหายไป ตามกาลเวลา กับเครื่องควบคุมตะกอทอผ้าที่ถูกออกแบบให้สามารถจดจำลายผ้าโบราณได้นับร้อย นับพันลาย ผ่านอุปกรณ์ตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller)ที่ทำให้ไม่ว่าเด็กหรือคนแก่ก็สามารถทอผ้าลายยกได้ แถมรวดเร็วกว่าการทอมือแบบเก่าถึง 3 เท่า
ผศ.ดร.เกสร วงเกษม อาจารย์ประจำสาขาวิชาวิศวกรรมเมคาทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม กล่าวว่า เครื่องตะกอทอผ้า ที่เธอและทีมวิจัยได้ร่วมกันพัฒนาตะกอทอผ้าไมโคร คอนโทรลเลอร์(Microcontroller)ขึ้น เป็นผลงานการประดิษฐ์คิดค้นทางเทคโนโลยีที่สร้างมาเพื่อให้เกิดประโยชน์กับ วัฒนธรรมการทอผ้าท้องถิ่นของ จ.มหาสารคาม ที่นับวันยิ่งหาคนรุ่นใหม่สานต่อได้ยาก เพราะขั้นตอนมีความซับซ้อนยุ่งยาก จำเป็นต้องใช้ฝีมือและความประณีตค่อนข้างสูง อีกทั้งคนรุ่นใหม่ก็สนใจที่จะเข้าไปทำงานในเมืองมากกว่า
โดย เฉพาะเด็กรุ่นใหม่ส่วนมากเรียนจบมาก็เข้าเมืองหางานทำ ไม่ก็อยู่ตามโรงงานอุตสาหกรรมกันหมด แทบไม่มีแล้วคนที่จะมาสืบต่อศิลปะประเพณีที่ดีงามเอาไว้ ในขณะที่คนรุ่นเก่าก็ทะยอยล้มหายตายจากไปเรื่อยๆ ในฐานะที่ตัวเองเป็นนักประดิษฐ์และเห็นปัญหานี้มานาน คงจะต้องทำอะไรสักอย่างให้การทอผ้าพื้นเมืองเหล่านี้ทำได้ง่ายขึ้น ทั้งในกลุ่มของคนรุ่นใหม่ที่ไม่เคยมีทักษะหรือคลุกคลีกับการทอผ้ามาก่อน และคนรุ่นเก่าที่มีทักษะแต่เรี่ยวแรงร่อยหรอ ไม่สามารถจำลายที่มีความสลับซับซ้อนได้เหมือนสมัยหนุ่มสาว จึงเกิดไอเดียนวัตกรรมตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller) ขึ้น
ผศ.ดร.เกสร ระบุว่า ปัจจัยที่เป็นอุปสรรคต่อการสืบทอดการทอผ้าลายยก คือ จำนวนตะกอที่ใช้สำหรับขึ้นลายผ้ามีค่อนข้างมาก ต้องอาศัยการจดจำและความแม่นยำของผู้ทอผ้าจึงจออกมาสวยงามแปลกตา และด้วยเหตุผลเดียวกันนี้เองจึงทำให้ชาวบ้านสามารถผลิตผ้าทอได้ความยาวเพียง แค่วันละ 1 คืบเท่านั้นการประดิษฐ์เครื่องตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller) ให้มีประสิทธิภาพแปลกใหม่นั้น ด้วยการใช้กระบอกลมนิวเมติกส์ช่วยดึงลำตะกอไม้ไผ่เพื่อให้เกิดลายผ้า
ตะกอ แต่ละตัวจะถูกควบคุมด้วยไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller)ที่มีความสลับ ซับซ้อนมากถึง 160 ขั้นตอนรวมทั้งได้ใช้เครื่องมือวัด เวอร์เนียคาลิปเปอร์ (Vernier Caliper) มาช่วยบางส่วน ซึ่งไมโครคอนโทรลเลอร์นี้จะเป็นระบบที่ช่วยจดจำลายผ้าและทำให้ได้ผ้าที่ทอมี ลวดลายถูกต้องและสวยงามตามที่ผู้ทอต้องการ ผู้ทอที่ใช้เครื่องทอผ้าแบบใหม่จึงมีหน้าที่แค่สอดกระสวยเส้นพุ่งไปมา แล้วกดปุ่มควบคุมก็จะทำให้เกิดลายผ้าตามที่ต้องการแทนการดึงไม้ตะกอที่ค่อน ข้างกินเวลา ไม่จำเป็นต้องเรียนรู้จนชำนาญก็สามารถเริ่มการทอผ้าลายยกได้ทันที ผศ.ดร.เกสร กล่าว
ด้วยการทอผ้าลายยกสมัยเก่าถ้าในคนที่ยังไม่ ชำนาญ การทอแต่ละครั้งอาจต้องใช้คนช่วย 2-3 คน ใช้เวลาในการทอแต่ละแถวลายนานถึง 10 นาที แต่สำหรับตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller)ที่เราพัฒนาขึ้นนอก จากจะใช้คนควบคุมแค่เพียงคนเดียวแล้ว ยังสามารถทอผ้าได้เร็วขึ้นถึง 3 เท่าโดยที่ความสวยงามและความประณีตของลายยกยังเหมือนเดิมทุกประการ จึงค่อนข้างเชื่อมั่นว่าสิ่งประดิษฐ์ที่ทำขึ้นนี้จะมีส่วนช่วยในการอนุรักษ์ วัฒนธรรมประจำถิ่นไม่มากก็น้อย ซึ่งในอนาคตก็จะเดินหน้าพัฒนาเครื่องต่อให้สามารถทอผ้าได้รวดเร็วยิ่งขึ้น และจะพัฒนาตะกอให้มีรูปแบบที่เรียบง่าย น่าใช้มากกว่านี้ เพราะผู้สูงอายุบางรายที่ได้ทดลองใช้เครื่องยังรู้สึกไม่เคยชินและไม่กล้าทำ งานกับเครื่องจักร ผศ.ดร.เกสร กล่าวทิ้งท้าย
ทั้งนี้สิ่ง ประดิษฐ์เครื่องควบคุมตะกอทอผ้าไมโครคอนโทรลเลอร์(Microcontroller) ไดัรับรางวัลที่ 2 ในโครงการแข่งขันสิ่งประดิษฐ์คิดค้นไทยประจำปี ที่จัดขึ้นโดยกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และมูลนิธิธนาคารกรุงเทพ เมื่อช่วงกลางเดือน มี.ค. ที่ผ่านมา ได้รับโล่เชิดชูเกียรติพร้อมเงินรางวัลมูลค่า 150,000 บาท จากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
Cr.ผู้จัดการ
